اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَل۪يلُونَۙ

Ayet  فِرْعَوْنُ ’nun hali olan mukadder sözün mekulü’l-kavli olarak mahallen

mansubdur. Takdiri, يقول … (derler) şeklindedir.

İsim cümlesidir.  اِنَّ  tekid harfidir. İsim cümlesinin önüne gelir. İsmini nasb haberini ref eder.  هٰٓؤُ۬لَٓاءِ  işaret zamiri  اِنَّ ’nin ismi olarak mahallen mansubdur. 

لَ  harfi  اِنَّ ’nin haberinin başına gelen lam-ı muzahlakadır.

شِرْذِمَةٌ  kelimesi,  اِنَّ ’nin haberi olup lafzen merfûdur.

قَل۪يلُونَ  kelimesi  شِرْذِمَةٌ ’in sıfatı olup ref alameti و ’dır. Cemi müzekker salim kelimeler harfle îrablanır.

Varlıkları niteleyen kelimelere sıfat denir. Arapçada sıfatın asıl adı “na’t (النَّعَتُ)”dır. Sıfatın nitelediği isme de “men’ut (المَنْعُوتُ)” denir. Bir ismi doğrudan niteleyen sıfata hakiki sıfat, dolaylı olarak niteleyen sıfata da sebebi sıfat denir.

Sıfat ile mevsuftan oluşan tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfat tek kelime (isim), cümle ve şibh-i cümle olabilir. Ve sıfat birden fazla gelebilir.

Sıfat iki kısma ayrılır:

1. Hakiki sıfat

2. Sebebi sıfat

HAKİKİ SIFAT 

1. Müfred olan sıfatlar

2. Cümle olan sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılır.

1. MÜFRED OLAN SIFATLAR

Müfred olan sıfatlar genellikle ism-i fail, ism-i mef’ûl, mübalağalı ism-i fail, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdil, masdar, ism-i mensub ve sayı isimleri şeklinde gelir.

Sıfat mevsûfuna: cinsiyet, adet, marifelik - nekrelik ve îrab bakımından uyar.

Not: Gayri akil (akılsız çoğullar) mevsûf olarak geldiğinde sıfatını müfred müennes olarak da alır.

2. CÜMLE OLAN SIFATLAR: Üçe ayrılır: 1- İsim cümlesi olan sıfatlar, 2- Fiil cümlesi olan sıfatlar, 3- Şibh-i cümle olan sıfatlar. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi)

اِنَّ هٰٓؤُ۬لَٓاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَل۪يلُونَۙ

Ayet, takdiri يقولون (derler) olan mahzuf fiilin mekulü’l-kavlidir. Cümlede îcâz-ı hazf sanatı vardır.

اِنَّ  ve lam-ı muzahlaka ile tekid edilmiş, sübut ve istimrar ifade eden isim cümlesi olan mekulü’l-kavl, faide-i haber inkârî kelamdır.

اِنَّ ’nin isminin işaret ismiyle gelmesi, mütekellimin müsnedün ileyhi, tahkir amacına işaret eder.

Yalnızca bir isim cümlesi bile devam ve sübut ifade ettiğinden bu ve benzeri cümleler, اِنّ, isim cümlesi ve lam-ı muzahlaka sebebiyle üç katlı tekid ifade eden çok muhkem cümlelerdir.

İsim cümleleri sübut ifade eder. İsim cümlelerinin asıl kuruluş sebebi; müsnedin, müsnedün ileyh için sabit olduğunu ifade etmektir. İsim cümlesinin haberi müfred ya da isim cümlesi olursa asıl konulduğu mana olan sübutu veya bazı karinelerle istimrarı (devamlılığı) ifade eder. İstimrar ifadesi daha çok medh ve zem durumlarında olur. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Müsnedün ileyhin ism-i işaret olması, işaret edilen kimselere tahkir ifade eder.

قَل۪يلُونَ  kelimesi  شِرْذِمَةٌ  için sıfattır. Dolayısıyla cümlede ıtnâb sanatı vardır.

Sıfat, tâbi olduğu kelimenin sahip olduğu bir özelliğe işaret etmek için kullanılan bir açıklama biçimidir. Sıfatın kullanılmasının, matbusunun daha iyi tanınması, övülmesi, yerilmesi, pekiştirilmesi, acındırılması, kapalılığının giderilmesi, tahsis edilmesi gibi maksatları vardır. Itnâb, bazen de sıfatlar vasıtasıyla yapılmaktadır. (Ar. Gör. Ömer Kara, Belâgat İlminde İki İfade Biçimi: Itnâb-Îcâz (I) Kur’an Metninin Anlaşılmasındaki Rolü Üzerine Bir Deneme)

قَل۪يلُونَ  kelimesinde kinaye vardır. Onların zelil, hakir olduklarını düşünürken, sayılarının az olduğunu dile getirmişlerdir.

Mütekellimin,  شِرْذِمَةٌ  kelimesini  قَل۪يلُونَۙ  ile tavsif etmesi ıtnâbdır. Bu ıtnâbın sebebi, onları değersiz ve küçük görmesidir. 

شِرْذِمَةٌ - قَل۪يلُونَۙ  kelimeleri arasında mürâât-ı nazîr sanatı vardır.

قَل۪يلُونَ  sıfatı cemi müzekker salim olduğu için ref alameti  و ’dır. Bu sıfatın bu kalıpla gelmesi firavun ve adamlarının, İsrailoğullarının az sayıda olduğunu düşündüğünü gösterir. Çünkü cemi teksir kesret, kurallı cemi kıllet ifade eder.

Şüphesiz bunlar… gizli bir sözden sonra gelen hikaye cümlesidir.  شِرْذِمَةٌ  az bir topluluk demektir. (Araplar) eskimiş, parça parça olmuş elbise için  ثَوْبٌ شَرَذِمٌ  derler. Firavun, onları azlığa işaret eden bir isimle anmış; sonra ayrıca az diye nitelemiş; sonra  قَل۪يلُ  (az) kelimesini  قَل۪يلُونَ  şeklinde cem-‘i sâlim kılarak onların her bir grubunu azımsamıştır; zira  قَل۪يلُ  kelimesinin çoğulu  أقِلّةٌ  ve  قُلُولٌ  şeklinde de gelebilirdi. Az derken, sayısal bir nitelemeyi değil de kıymetsizlik ve değersizliği kastetmiş de olabilir ki o zaman anlam, (İsrailoğullarının) azlıklarından dolayı önemsenmeyecekleri ve galip gelip yönetime el koymalarının beklenmeyeceğidir; ancak bu halleriyle bizi öfkelendirip canımızı sıkacak şeyler yapabilirler! Biz ise müteyakkız, dikkatli, işini sağlama alan öyle bir milletiz ki birisi bize isyan ettiğinde onun fesadına son vermede hızlıyızdır! (Keşşâf - Tefsiri Kebir) 

Allah Teâlâ’nın emri yerine gelip sihirbazlar iman ettiği ve Firavun öfkesinden deliye döndüğü zaman Kur’an bize firavunun ruh halini yine tekidli ayetlerle tasvir etmektedir. Çünkü firavun; Hz. Musa ve beraberindekileri Mısır’dan çıkarmak için şehirlere tellâller göndermiş ve en usta sihirbazları toplamıştı. Diğer taraftan Hz. Musa’ya inananlar da Mısır’dan çıkmayı kerih görmekteydiler. Ama işler firavunun istediği gibi gitmemiş ve Hz. Musa’yı yenmek için gelen sihirbazlar Allah Teâlâ’ya iman etmiştir. İşte bu ayetler bunun için tekidli gelmiştir. (Fatma Serap Karamollaoğlu, Kur'an Işığında Belâgat Dersleri Meânî İlmi)

Firavun, bu sözleriyle demek istiyordu ki onlar, bize oranla az bir topluluk olup önemsizdir ve galip çıkmaları beklenmez; fakat bizi öfkelendiren ve bunaltan hareketlerde bulunuyorlar ve biz, her zaman teyakkuz halinde bulunan, ihtiyatlı olan ve bütün işlerinde tedbiri elden bırakmayan bir milletiz. Bizim önümüze en ufak bir tehlike çıkarsa, derhal onu söndürürüz.

Firavunun bu gerekçeleri, hükümranlığına ve gücüne halel geldiği sanılmaması için kentlerinden toplanan askerlere beyan ettiği mazeretlerdir. (Ebüssuûd)

İsm-i işarette onların işlerini tahkire işaret(ima) vardır ki bu mana  شِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ  (onların az olduğu) ifadesiyle de tekid edilmektedir. (Âşûr) 

الشِّرْذِمَةُ : Küçük bir fırka demektir. Lügat alimleri bu kelimeyi böyle açıklamıştır. Onların şanını küçük düşürmek (tahkir) veya firavunun askerlerine nisbet etme ihtimalini ortadan kaldırma ihtimalini tekid için  قَلِيلُونَ  kelimesiyle nitelenmiştir. (Âşûr)