فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطٰى فَعَقَرَ
Sahabe صحب :
صاحِبٌ ister insan veya hayvan, ister yer veya zaman olsun bir şeyden ayrılmayandır. Bu birliktelik ister bedenle olsun -ki bu asıl ve en çok olanıdır- ister de yardım ve destekle olsun fark etmez. Yaygın kullanımda ise birine/bir şeye çok eşlik edip ondan ayrılmayan kişilerle ilgili kullanılır.
مُصاحَبَةٌ ve إصْطِحابٌ kelimeleri toplanma/bir araya gelme anlamındaki kelimesinden daha beliğdirler. Çünkü musâhabe bu toplanış ve birlikteliğin uzun süreli olmasını gerektirir.
İf'al babı kullanımı olan أصْحَبَ-إصْحابٌ şekli ise bir şeye bağlanmaktır. Bunun aslı da söz konusu şeyin sahibi olmaktır. (Müfredat)
Kuran’ı Kerim’de çeşitli formlarda 97 defa geçmiştir. (Mu'cemu-l Mufehres)
Türkçede kullanılan şekilleri sahip, ashab, sahabe, sohbet, musâhib ve musâhabedir. (Kuranı Anlayarak Okuma Rehberi)
فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطٰى فَعَقَرَ
Fiil cümlesidir. Ayet atıf harfi فَ ile mukadder istînâfa matuftur. Takdiri فتمادوا في ذلك ... فنادوا (Bunda ısrar ettiler ve nida ettiler) şeklindedir.
نَادَوْا mahzuf elif üzere mukadder damme ile mebni mazi fiildir. Zamir olan çoğul و ‘ı fail olarak mahallen merfûdur. صَاحِبَهُمْ mef’ûlun bih olup fetha ile mansubdur. Muttasıl zamir هُمْ muzâfun ileyh olarak mahallen mecrurdur.
فَ atıf harfidir. تَعَاطٰى fiili ى üzere mukadder fetha ile mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.
فَ atıf harfidir. عَقَرَ fetha üzere mebni mazi fiildir. Faili müstetir olup takdiri هو ‘dir.
نَادَوْا sülâsî mücerrede bir harf ilave edilerek mezid yapılan fiillerdendir. Mufâale babındandır. babındadır. Sülâsîsi ندى ’dir.
Mufâale babı fiile müşareket (ortaklık), bir işi peşpeşe yapmak, teksir (çokluk, bir işi çok yapmak) gibi anlamlar katar.
فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطٰى فَعَقَرَ
Ayet, takdiri فتمادوا في ذلك ... (Bunda ısrar ettiler) olan mukadder istînâfa فَ ile atfedilmiştir. Ayetler arasında meskutun anh mevcuttur.
Cümle, müspet mazi fiil sıygasında faide-i haber ibtidaî kelamdır.
Mazi fiil sebata, temekkün ve istikrara işaret eder. (Hâlidî, Vakafât, S.107)
صَاحِبَهُمْ kelimesi نَادَوْا fiilinin mef’ûludur.
Aynı üslupta gelen فَتَعَاطٰى ve فَعَقَرَ cümleleri, atıf harfi فَ ile فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ cümlesine atfedilmiştir. Cümlelerin atıf sebebi hükümde ortaklıktır. Cümleler arasında manen ve lafzen mutabakat mevcuttur.
عَقْرُ , bir hayvanı ayağından biçerek devirip yıkmaktır. Bu suretle عَقَرَ ‘deveyi vurdu, öldürdü’ manasını ifade eder. (Elmalılı Hamdi Yazır)